Ar gelaouenn sevenadurel e brezhoneg - Bep eil miz - Koumanantit ! 35€ nemetken !
Ur gelaouenn lennegel e brezhoneg penn-da-benn eo Al Liamm, ha
kement-se abaoe ouzhpenn 70 vloaz.
Pellgargit un niverenn skouer ...
Pennadoù al lec'hienn
Pennad-kaoz gant... Erwan Hupel
 |
Priz Langleiz 2013 : Yudal gant Erwan Hupel, bet skrivet e 2012 hag embannet gant Al Liamm e 2013. |
N'eo ket al levr kentañ bet skrivet gant Erwan Hupel avat : gant Al Liamm en doa lakaet embann Barzhaz an naon du, ur skrid e stumm ur vann-dreset gwenn ha du; Ar brammoù; Istor du ar familh yar; ul levr evit deskiñ ar yezh Parler breton comme un breton (Emb. Ixelles), 2000 tro-lavar ennañ.
Digarez en doa bet da lakaat e brezhoneg Animal Farm gant George Orwell (bet troet gantañ diwar ar saozneg). Kêr al Loened a oa embannet e meur a damm e-barzh ar gelaouenn Al Liamm hag e stumm ul levr gant Skrid. Embannet e oa bet danevelloù gantañ ivez e-barzh ar gelaouenn Al Liamm ha me gav din e oa bet roet priz kentañ Kann al loar e Landerne da unan eus an danevelloù bet skrivet pell zo gantañ.
Mestr-skol er c'hlasoù divyezhek eo bet e-pad un toullad bloavezhioù ha kenlabouret en deus e meur a zoare gant Strollad ar Vro-Bagan, prezidant ar strollad eo bet ha kemereret en deus perzh meur a wech e abadennoù ar Vro-Bagan.
Kelenner war ar brezhoneg eo bremañ e Lanniliz. Un dezenn skol-veur diwar-benn Gwalarn en deus graet ivez. Ur gwall labourer eo Erwan.
N'eus ket bet kalz a dud o skrivañ diwar-benn ar vicher mestr-skol pe kelenner e brezhoneg ha koulskoude ez eus bet ur bern mistri-skol, mestrezed-skol, kelennerien ha kelennerezed en emsav brezhonek. Ha Yudal! a zo ur romant diwar-benn ar vicher skolaer met ouzhpenn-se a zo e-barzh al levr avat, anez-se e c'hellfe bezañ borrodus al lenn anezhañ.
Kaoz zo eus an darempredoù etre ar vistri-skol, ar mestr-skol hag ar vugale evel-just. An darempredoù etre ar re a labour er c'hlasoù divyezhek hag ar re all. Enebiezh a zo alies. Traoù bevet int.
Kudenn ar yezh. Peseurt brezhoneg ? Brezhoneg pobl, badum pe standard ? Un tamm fent a zo ivez en-dro da implij an troioù-lavar gant lod tud.
Da betra kenderc'hel da stourm eme lod ? Ur gwir melezour eus ar gevredigezh eo ar bedig-se livet gant Erwan rak kaoz zo eus kudennoù an dud vras, an dispartioù, ar reuz en tiegezhioù... hag ar mestr-skol e-kreiz ar jeu ivez.
Kudennoù personel an dud deuet, ar mammoù. Gwazhweler e vije Erwan Hupel en e romant ? Ne gav ket din, taolenniñ a ra E. Hupel ur bed dic'hortoz a-walc'h evit ur mestr-skol yaouank, skodeget un disterig gant ar sammad kudennoù deuet war-wel pa ne oa ket en gortoz...
Skrivet eo e stumm un deiz-levr un tamm ha kompren a ra al lenner ez eo diaes kelenn brezhoneg en ur bed intret a c'halleg, en ur gevredigezh deuet da vezañ hollc'halleg hiziv an deiz.
Memestra e santer e plij e vicher d'ar paourkaezh mestr-skol yaouank-se en despet d'ar skoilhoù niverus a gav war e hent.
N'eus ket peadra da fallgaloniñ da vat memestra rak kalz fent ha mousfent a zo ha peadra da c'hoarzhin da vat a zo el levr: ar rannbennad « [Nekekul] » a zo un tarzh bouzelloù da vat. « Nez qui coule » pe « N'eo ket kool ! » Eno emañ an dalc'h !
Trugarez da Erwan Hupel evit ar romant-se a zo plijet kalz deomp ha salv ma vo reoù all a seurt-se diwar da bluenn.
Tudual Huon
Un nebeud goulennoù d'ar skrivagner:
Gwir eo pe faziet on? Notennoù ac'h eus tapet war da urzhiataer e-doug un nebeud bloavezhioù-skol evit sevel ar romant-mañ?
War baper int bet skrivet da gentañ. Anat dit n'edo ket va urzhiataer ganin ha saourusoc'h edo an traoù bet lakaet diouzhtu war baper eget ar re am boa maget ha distummet an dervezh-pad da c'hortoz gellout lakaat anezho war va urzhiataer diouzh noz. Avi am eus ouzh ar skrivagnerien a oar sevel un istor diwar o ijin. N'on ket gouest da ijinañ gwelloc'h eget ar pezh a glevan war ar pemdez.
Hunvreomp: dizalc'h eo Breizh. Petra a vije kemmet en doare da gelenn er vro?
Deuet eo ar goulenn meur a wech p'edon o skrivañ Yudal!: « Brav eo dit klemm met penaos e rankjec'h ober? Daoust ha d'ar skrivagnerien eo da respont avat? D'an holl Vretoned eo 'm eus aon. Gouzout a ran pegen frouezhus ez eo deskiñ brezhoneg, deskiñ e brezhoneg. Emañ skolaerien ha kelennerien ar skolioù divyezhek ha Diwan e-touez ar re wellañ a zo. Mennet int, gwall labourerien int. Dav deomp kavout tro da ginnig an dra-se d'an holl e Breizh ha delc'her bev an elfenn aour-se.
Moarvat ez eus un toullad skridoù ganit war ar stern, Erwan, lavar deomp 'ta petra a zo o vont da ziflukañ dizale?
Hag ez eus. N'eo ket lakaat anezho war ar stern an diaesañ avat, kas al labour da benn ne lavaran ket... Kaer am eus skrivañ (ha lenn, gwellañ skol a zo evit ar skrivagnerien hag an danvez-skrivagnerien) n'eo ket diflukañ a ra ar skridoù. Turiañ a rankan atav, poaniañ. Ne gav ket din e c'heller skrivañ e brezhoneg e-giz ma reer en ur yezh all (ne lavaran ket "e forzh peseurt yezh all"). Skrivañ ur romant heroic-fantasy e brezhoneg dres e-giz m'hon dije skrivet anezhañ e saozneg, e galleg, en okitaneg pe en euskareg na gas da neblec'h 'gav din. Ne gav ket din e vije an diskoulm gant al lennegezh "rannvroel" pe "korn-broel" kennebeud-all. Un dra bennak all a zo, un dra bennak ouzhpenn emaon o klask c'hoazh.
Soñj am eus deus ar skrivagner afrikan Chinua Achebe a rae goap ouzhimp, Europeaniz, hag ouzh hor pater "hollvedel". Re wir e reer "hollvedell" deus ur romant degemeret gant... an Europeaniz! Ha c'hoazh! Gant re Bariz, Londrez, Berlin, hag Europeaniz New-York marteze! N'emaon ket o c'hortoz e teuje va lennegezh "minorelaet" da vezañ "bras". O klask doareoù all emaon. N'eo ket cheñch skouer da vont da buchur ur skouer all met sevel liammoù all gant kement doare arz a c'hello magañ va labour skrivañ. Setu m'on kroget da skrivañ un istor gerioù groz evit ar vugale. Hag evit an dud deuet, ur western breton (ha n'eo ket unan "mod Breizh" eo).
